Grafische rekenmachines onderzocht op toegankelijkheid (2024)

Evert Rasing, Koninklijke Visio

Update februari 2023: De conclusies naar aanleiding van dit onderzoek zijnnog steeds actueel.

Regelmatig krijgen wiskundedocenten de vraag welke grafische rekenmachines goedgeschikt zijn voor blinde en slechtziende leerlingen. Deze vraag komt zowel vande speciale scholen voor blinde en slechtziende leerlingen van Visio als vanambulant onderwijsbegeleiders (AOB) die in het regulier onderwijs ondersteuningbieden aan leerlingen met een visuele beperking. Nu is het helaas niet mogelijkom daar een eenvoudig, algemeen sluitend antwoord op te geven. Er zijn namelijkheel wat factoren van invloed bij het adviseren van een grafisch rekenmachine.Een belangrijke wens van AOB’ers is bijvoorbeeld dat je wil dat de rekenmachinezoveel mogelijk aansluit bij het model dat rest van de klas gebruikt.

Om deze reden hebben Chantal de Graaf en Evert Rasing, beide medewerkers vanVisio, onderzoek gedaan naar de toegankelijkheid van de verschillende soortenrekenmachines. Hieronder vind je de belangrijkste resultaten en conclusies vandat onderzoek.

Dit onderzoek is in principe gericht op bovenbouw havo/vwo, maar ook voor deonderbouw zouden de resultaten van nut kunnen zijn.

Welke soorten rekenmachines zijn er?

Er bestaan verschillende soorten rekenmachines die in verschillende vormen teverkrijgen zijn. Allereerst zijn er de fysieke rekenmachines. Dit zijn derekenmachines die leerlingen in het regulier onderwijs in de bovenbouw mogengebruiken. Hiervan bestaat een zestal modellen die zijn toegestaan op examens.De bekendste hiervan zijn de Texas Instruments(TI)-modellen en deCasio-modellen. Ook Hewlett Packard(HP) heeft een rekenmachine ontworpen dattoegestaan is op examens, de HP Prime Pro.

Daarnaast zijn er zogenaamde emulators van deze rekenmachines beschikbaar. Ookdeze emulators zijn standaard toegestaan op het examen. Een emulator maakt hetmogelijk om een weergave van een rekenmachine digitaal te kunnen gebruiken.Emulators bestaan in verschillende vormen. Zo zijn er apps voor tablet ofsmartphone en is er software voor op je Windowslaptop of Macbook. Dit zoumogelijkheden kunnen bieden voor de blinde en slechtziende gebruiker. Eenvoorwaarde is dan dat de emulator goed samenwerkt met detoegankelijkheidssoftware die zij gebruiken, bijvoorbeeld spraaksoftware.

Tot slot zijn er talloze alternatieve digitale rekenmachines in verschillendevormen zoals programma’s, apps of websites op verschillende platformen zoalsWindows, Android of iOS beschikbaar. Deze worden in dit onderzoek ‘alternatieverekenmachines’ genoemd.

Leesvorm

Een andere factor die het lastig maakt om een algemene uitspraak te doen overhet gebruik van grafische rekenmachines, is dat de wijze van gebruik vanlesmateriaal -de leesvorm dus- behoorlijk uiteen kan lopen. Dat is vaak heelpersoonlijk en bijna voor geen enkele leerling hetzelfde.

Anderzijds bleek het wel mogelijk om de leerlingen van cluster 1 in te delen aande hand van het gebruik van hun lesmateriaal. Deze indeling bleek ook wenselijkomdat dat een handvat is om in een later stadium een goed advies te kunnengeven. De classificering die daaruit voortkomt ziet er als volgt uit:

Leerlingen die het origineel lesboek gebruiken;
Leerlingen die een vergroot lesboek gebruiken;
Leerlingen die het boek als pdf gebruiken;
Leerlingen die hun boek als pdf gebruiken, maar met aanpassingen;
Leerlingen die Edu-tekstbestand gebruiken en daarnaast visuele afbeeldingen;
Leerlingen die Edu-tekstbestand gebruiken en daarnaast tactieleafbeeldingen;

Je kunt in deze lijst ook een afnemende visus constateren.

Toegankelijkheid

We hebben in kaart gebracht in hoeverre de verschillende rekenmachinestoegankelijk zijn voor slechtziende en blinde leerlingen en of dat aansluit bijhoe zij hun lesmateriaal gebruiken. Opvallend is dat de fysieke rekenmachinesduidelijk niet zijn ontworpen voor blinde en slechtziende gebruikers. Er is onsslechts één rekenmachine bekend die toegankelijk is voor blinde gebruikers, maardeze is in Nederland lastig te verkregen omdat deze uit productie gaat. Voorslechtziende gebruikers blijken slechts twee rekenmachines enigszinstoegankelijk te zijn. Dit zijn de Casio CG50 en de redelijk onbekende HP PrimePro.

De emulators zouden in theorie goed geschikt kunnen zijn voor leerlingen diegeheel of voornamelijk non-visueel werken. Ook dit bleek in de praktijk ergtegen te vallen. Enkel de emulator van de Casio CG50 bood goede mogelijkhedenvoor zeer slechtziende leerlingen. Volledig non-visueel werken bleek helaas nietmogelijk met deze rekenmachine.

De alternatieve rekenmachines bleken iets beter geschikt voor blinde en/ofnon-visuele gebruikers. De TermEvaluator had een uitstekende non-visuelebesturing, maar de functionaliteit was lang niet zo toereikend als de bekendefysieke rekenmachines. Desmos en Audio Graphing Viewplus hebben beide alsvoordeel dat ze het globale verloop van een grafiek in audio kunnen laten horen.Audio Graphing Viewplus had hierbij wel betere non-visuele besturing. Geogebratot slot was op bijna elk denkbaar platform te vinden. De software van Geogebravoor op Windows was nét iets beter dan op alle andere platforms en heeft primafunctionaliteit met een matige non-visuele toegankelijkheid.

Een rekenmachine aanbevelen

Om voor elke leerling en zijn of haar specifieke situatie een grafischrekenmachine te kunnen aanbevelen, hebben we alle uitkomsten samengevat in eenbeslisboom. Dit stroomdiagram kan je voor elke specifieke leerling doorlopenwaarna er een advies uit komt. Dus voor elke leerling kan je een aantal vragenbeantwoorden waarna één of meerdere opties naar voren komen.

Het stroomdiagram is ook via een online formulier te volgen via de websitehttps://bit.ly/2CbbVYQ . Dit formulier is ook non-visueel toegankelijk.

Bij de Visio school in Grave is een setje rekenmachines beschikbaar om door eenleerling te laten ervaren zodat een keuze beter gemaakt kan worden. Mocht jehier interesse in hebben, dan kan je contact met ons opnemen viachantaldegraaf@visio.org ofevertrasing@visio.org. Ook voor andere vragenmet betrekking tot dit onderzoek kun je hen benaderen.

Conclusie en vervolg

Helaas bleek het over het algemeen slecht gesteld met de toegankelijkheid van derekenmachines in welke hoedanigheid dan ook. We gaan ook onze ervaringen met derekenmachines terugkoppelen naar de verschillende fabrikanten in de hoop dat zeverbeteringen aanbrengen.

Het onderzoek dat is uitgevoerd was behoorlijk omvangrijk. Maar we zien nu alheel veel mogelijkheden om nog meer aanvullend onderzoek te doen. Dat zijn wedan ook zeker van plan. Zodra er interessante uitkomsten zijn, zullen dezegepubliceerd worden opkennisportaal.visio.org en/ofwww.eduvip.nl/ .

Heb je nog vragen?

Mail naar kennisportaal@visio.org, of bel 088585 56 66.

Meer artikelen, video’s en podcasts vind je opkennisportaal.visio.org

Koninklijke Visio

expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen